Konşimento ya da taşıma senedi, yükleyici, alıcı, ihbar mercii ve diğer detayların belirtildiği, taşıma işlemine ilişkin tüm bilgilerin yer aldığı kıymetli ve hukuki bir belgedir. Bu belge, gemiye yüklenen malın teslim alındığını gösterir ve gönderen ile alıcının isimlerini içermektedir. Konşimento, bir taşıma sözleşmesi olarak kabul edilir ve denizyolu taşımacılık işlemlerinin güvenli ve düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar. Konşimento nedir ve hangi türleri vardır konusunda hazırladığımız kapsamlı yazımızı sizlere sunuyoruz.
Konşimento Türleri Nelerdir?
Deniz yolu konşimentoları genelde iki temel grupta incelenmektedir. Bunlar:
- Devir yönünden konşimento türleri
- Yükleme durumuna göre deniz yolu konşimentoları
Ayrıca bunların yanında, özel denizcilik konşimentoları da bulunmaktadır.
Konşimentoların Devir Yönünden Türleri
Konşimentolar, yükletenin isteği üzerine gönderildiği tarafa göre yani devir yönünden üç şekilde düzenlenmektedir. Bunlar:
1. Nama Yazılı Konşimento (Straight Bill of Lading)
Nama yazılı konşimentolar, ciro yoluyla devredilmesi mümkün olmayan malın mülkiyet hakkı ile beraber devredilmesi ve teslim edilmesi yoluyla devri mümkün olan konşimento türüdür.
Bu tip konşimentoların üzerine, malın alıcısı olan ithalatçının adı veya unvanı yazılır.
Taşınan mallar sadece konşimentoda adı yazılan muhataba teslim edilir ve başkasına ciro yoluyla teslim edilmesi söz konusu değildir.
2. Emre Yazılı Konşimentolar (Negotiable Bill of Lading)
Kısaca bu tip konşimentolar, konşimento kimin adına düzenlenmiş ise malların sadece onun cirosu ile devredilebildiği konşimentolardır.
3. Hamiline Yazılı Konşimentolar ( Bearer Bill of Lading)
Bu tür konşimentolar deniz ticaretinde çok nadir kullanılmaktadır. Çünkü oldukça risklidir.
Hamiline konşimentoyu elinde bulunduran taraf, taşımacı firmadan malların kendisine teslimini talep edebilir.
Hamiline yazılı konşimentonun hamili kim ise yani kim elinde bulunduruyor ise o kişi (konşimentonun zilyedi) hak sahibi sayılacağından senede bağlanmış olan hak, senedin mülkiyetinin devri konusundaki anlaşma ve senedin teslimi ile üçüncü kişilere devredilebilir.
Yükleme Durumuna Göre Deniz Konşimentoları
Bu sınıflandırmada, taşıyıcı firmanın yükletenden aldığı malları hemen gemiye yükleyip yüklemediğine göre iki çeşit konşimento düzenlenebilir. Bunlar:
1. Teslim Alındı (Tesellüm) Konşimentosu
Taşınmak üzere alınan fakat henüz gemiye yükletilmemiş olan mallar için yükletenin talebi ve oluru ile düzenlenen bir belgedir. Tesellüm konşimentosuna malların ne zaman ve hangi gemiye yüklenmiş olduğuna dair bir kayıt düşüldüğü takdirde “yükleme konşimentosu” niteliğini alır ve onun yerine geçer
Kısaca tesellüm konşimentosu, taşınmak üzere teslim alınan ve henüz geminin bordasına konulmamış yük için düzenlenen bir belgedir. Tesellüm konşimentosunun düzenlenebilmesi için vasıtalı dahi olsa yükün taşıyanın zilyetliğine geçmesi zorunludur. Yani tesellüm konşimentosunun düzenlenebilmesi için yükün taşıyanın zilyetliğine geçmesi gerekir. Bir tesellüm konşimentosunun hamili, malın yüklenip yüklenmediğini ve ne zaman yükleneceğini bilemez. Malın yüklemeden önce kaybolması ve hiç yükletilmemesi olasılığı da bulunmaktadır. Bundan dolayı tesellüm konşimentosu konusu malların alım satım ve akreditif işlemleri risklidir. Bu sebeple tesellüm konşimentosu deniz aşırı satışlarda çoğu kez ifa olarak kabul edilmez ve kredi sağlamada yararlıdır.
2. Yükleme Konşimentosu
Yükün gemiye yüklenmesini izleyen süreçte düzenlenen konşimentodur. Yükün gemiye yüklendiği zaman taşımacı firma ya da onun acentesi tarafından düzenlenir.
Yükün gemiye alınması üzerine yükletenin talebiyle, yükün alındığı sırada daha önceden verilmiş olan geçici makbuz (mate’s receipt) veya tesellüm konşimentosunun geri verilmesi karşılığında düzenlenen bir belgedir.
Konşimentonun bütün örneklerinin metin itibariyle aynı olması, aynı zamanda kaç örnek düzenlendiğinin de konşimento üzerinde gösterilmesi zorunludur. Konşimento, taşıyanın tek taraflı yazılı beyanı olmakla ve kural olarak sadece onun imzasını içermekle beraber yükleten, taşıyanın talebi üzerine konşimentonun kendisi tarafından imzalanmış bir örneğini taşıyana vermek zorundadır. Bu konşimento kaptan kopyası (captain’s bill of lading) olarak anılıp gümrük işlemlerinde manifesto ile birlikte kullanıldığı gibi kaptana varma limanında kendisine ibraz olunan konşimento örneğini kontrol olanağını vermektedir.
3. Özellikli Deniz Konşimentoları
Deniz yolu ile taşımacılıkta kullanılan deniz konşimentoları, belirttiğimiz her iki gruptan birer özelliğe sahip olmakla birlikte, açıklayacağımız özelliklerden bir veya bir kaçını da üzerinde taşıyabilir. Bunlar:
Clean Bill of Lading
Temiz konşimento, mallarda veya ambalajlarında dış görünüş itibariyle gözle görülür bir hasar (kusur, bozuk, yırtık, kırık, çatlak, vb.) olduğunu açıkça gösteren ek bir ibare ya da kayıt taşımayan konşimentolara denir.
Dirty Bill of Lading
Taşıyıcı, malları gemiye teslim almadan önce inceler. Dış görünüş itibarıyla gözle görülür bir hasar (kusur, bozuk, yırtık, kırık, çatlak, vb.) tespit ettiği takdirde, bu durumu düzenleyeceği konşimentonun üzerine yazar. Böyle konşimentoya “Kirli Konşimento” denir. 9 Yani malın ambalajının sağlam olmadığını belirten konşimentodur. Malların ve ambalajlarının düzenli olmadığını tespit ettiği takdirde bu eksiklikleri konşimento üzerine yazar ve böylece sorumluluktan kurtulmuş olur.
Stale Bill of Lading
Deniz konşimentosunun da bulunabileceği vesaik, bankaya yasal bir vade içinde (vade belirtilmemiş ise, 21 gün içinde) bankaya ibraz edilmelidir. Bu tarihten sonra getirilen vesaike “Geçkin veya Bayat Evrak (Rezervli Evrak)” denilir. Bu vesaik içinde yer alan konşimentoya ise “Geçkin (Bayat) Konşimento” adı verilir. Geçkin konşimento bankalar tarafından kabul edilmez. Bankalar tarafından bu tip belgeler üzerinde işlem yapmak, rezerv kaldırılmadıkça mümkün değildir..
Short Form Bill of Lading
“Arkası Boş Konşimento (Blank Back Bili of Lading)” da denilen kısa konşimento, günümüzde birçok ülkede yaygın bir biçimde kullanılmaktadır. Kısa konşimentoların özelliği, taşıma şartlarının konşimentonun sadece ön yüzünde kısaca gösterilmesi, taşıma sözleşmesinin metnini oluşturan maddelerin konşimentonun arkasında yer almamasıdır. Bu konşimentoya “arkası boş” denilmesinin sebebi de budur. Kısa konşimento, taşıma şartlarının sadece bir kısmını kapsadığı için diğer konşimentolardan farklıdır.
Liner Bill of Lading
Bu tür bir deniz konşimentosu, aynı hat üzerinde tarifeli ve sürekli sefer yapan gemiler tarafından düzenlenir. Aynı hat üzerinde sefer yapan uluslararası taşıma firmaları, kendi aralarında bir birlik oluşturarak yükleme, boşaltma, navlun, istif, vb. konularda ortak bir tarife (liner terms) belirlerler. Bu tür konşimentolar ciro edilemez.
Container Bill of Lading
Konteyner konşimentoları, konteynerle taşınan mallar için kullanılan ve gemi şirketleri ya da acenteleri tarafından düzenlenen konşimentolara denir. Bu konşimentolar yüklenenin beyanı üzerine düzenlenir. Bundan dolayı, taşıyanın herhangi bir kontrol sorumluluğu yoktur.
Through Bill of Lading
Tek konşimento, malların taşınması sırasında yapılacak aktarmaları (deniz yolundan sonra kara yolu ya da kara yolundan sonra deniz yolu) kapsamak üzere hazırlanan konşimentoya denir. Bu konşimentoların düzenlenebilmesi için mutlaka deniz yolunun kullanılması gerekir.
Ciro Edilemez Deniz Yolu Taşıma Senetler
Normal deniz yolu konşimentoları ciro edilebilme özelliğine sahip oldukları için malların ithalatçıya ulaşması bazen gecikebilmektedir. Bu durum ithalatçının ek masraflarla karşılaşmasına sebep olmaktadır. Bunu önlemek için uygulamada, ciro edilebilir bir kıymetli, evrak olmayan ve dolayısıyla daha hızlı hareket edebilen, “Ciro Edilemez Deniz Yolu Taşıma Senetleri” kullanılır.
Konşimento Özellikleri ve Kullanım Alanları
Taşıma Belgesi Olarak Kullanımı: Konşimento, malların taşınması ve teslim alınması sürecinde bir taşıma belgesi olarak kullanılır. Malın alıcıya güvenli bir şekilde ulaştığını ve teslim alındığını belgelemek için kullanılır.
Mal Sahipliği Kanıtı: Konşimento, malın sahipliğini kanıtlar. Malın göndericiden alıcıya geçişini belgeleyerek, ticari işlemlerin güvenliğini sağlar.
Gümrük İşlemleri İçin Gerekli Belgelerden Biri: Konşimento, gümrük işlemleri sırasında da kullanılır. Malın taşıma detaylarını ve alıcısını gösterdiği için gümrük beyannamesi ve diğer belgelerin hazırlanmasında önemli bir rol oynar.
Ödeme Garantisi: Konşimento, malın alıcıya teslim edilmesi karşılığında ödeme yapılacağını garanti eder. Bu nedenle, ticari işlemlerde güvenilirlik ve ödeme güvencesi sağlar.
Denizyolu Taşımacılığında Konşimento Önemi
Konşimento, denizyolu yük taşımacılığında önemli bir belgedir ve taşıma işlemlerinin düzenlenmesi ve belgelenmesinde kullanılır. Denizyolu taşımacılığında, konşimento gönderici (satıcı), alıcı ve taşıyıcı (navlun taşımacısı) arasında yapılan sözleşmeyi belgeleyen ve taşınan yüklerin teslim alındığını gösteren bir taşıma belgesidir. Konşimento, yüklerin güvenli ve düzenli bir şekilde taşınmasını sağlamak için kullanılır ve gümrük işlemleri sırasında da gereklidir. Dolayısıyla, konşimento denizyolu yük taşımacılığının anahtar belgelerinden biridir ve taşıma sürecinin doğru şekilde yönetilmesine yardımcı olur.
Konşimento Nasıl Oluşturulur?
Konşimento, genellikle taşıyıcı veya taşıma acentesi tarafından hazırlanır. Hazırlık süreci, taşımacılık işlemlerinin detaylarına göre değişebilir ancak genel olarak aşağıdaki bilgileri içermelidir:
- Gönderici ve alıcının adı, adresi ve iletişim bilgileri
- Malın açıklandığı detaylar (türü, miktarı, değeri)
- Malın teslim alınacağı liman veya terminale ilişkin bilgiler
- Teslimat koşulları ve taşıma bedeli
- Sigorta bilgileri (varsa)
Konşimento nedir yazımızda detaylı şekilde açıkladığımız gibi bu evrak denizcilik sektöründe taşıma işlemlerinin düzenlenmesi ve belgelenmesi için hayati bir öneme sahiptir. Güvenilir ve etkili bir taşımacılık süreci için doğru şekilde hazırlanması ve kullanılması çok önemlidir. Konşimento belgesi, malların taşınması sırasında gönderici, alıcı ve taşıyıcı arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine ve güvence altına alınmasına yardımcı olur.